Bilim insanları bin yıllık gizemi çözdü!

Bu, mevcut iki türe üçüncü bir süpernova türü eklemekle kalmıyor, aynı zamanda bin yıldır devam eden bir gizemin çözülmesini sağlıyor. M.S. 1054’te dünyanın her yerinden insanlar gökyüzünün parlak bir ışıkla aydınlandığını gördüğünü bildirmişti. O kadar yoğundu ki 23 gün boyunca gündüzleri görülebilmiş ve neredeyse iki yıl boyunca gece göğünden kaybolmamıştı.

Bu fenomen, gökbilimcilerin bu güne kadar, hala ayrıntılı olarak incelediği yengeç bulutsusu olacaktı. Yeni çalışmaysa nereden geldiğini doğruluyor: En son araştırmada detaylandırılan yeni bir tür süpernova.

Bilim insanları bu tür süpernovaların var olması gerektiğini 40 yıldır tahmin ediyordu. Bunların, devasa süper-asimptotik dev kol yıldızlarından (super-asymptotic giant branch, SAGB) doğacaklarını öne sürmüşlerdi. Fakat hem o süpernovalara hem de bu yıldızlara dair çok az araştırma vardı.

Şimdi bilim insanları NGC 2146 galaksisinde böyle bir örnek buldu. Yıldız patlaması o kadar yakındı ki bilim insanları yıldızı patlamadan önce çekilmiş arşiv görüntülerinde bulabildi ve bunu nasıl yaptığına dair ayrıntılı bilgi topladı.

DEMİR ÇEKİRDEK ÇÖKÜŞÜ

SN 2018zd diye bilinen örnek, birçoğu daha önce bir süpernovada görülmemiş bir dizi tuhaf özelliğe sahip. Bu da yeni patlamanın bir örneği olduğunun doğrulanmasını sağlıyor.

Bulguların açıklandığı “2018zd süpernovasının elektron yakalama kökeni” (The electron-capture origin of supernova 2018zd) başlıklı makale Nature Astronomy’de yayımlandı.

Bilim insanları süpernovaları iki ana türe ayırıyordu. Birincisi, bir beyaz cüce yıldızın ikili bir sistemde madde kazandıktan sonra patladığı “termonükleer süpernova”.

İkincisiyse büyük bir yıldızın yakıtının bittiği ve ortasından ayrılarak geride bir kara delik veya nötron yıldızı bıraktığı “demir çekirdek çöküşü”.

Yeni tür süpernova ikisinden de biraz almış gibi. Bu patlama, yıldızın, çekirdeğinin çökmesi için yeterince ağır olduğu ama içindeki elementlerin birleşip daha ağır elementler oluşturması ve ömrünü uzatması için çok hafif kaldığı durumda meydana geliyor.

Bilim insanları bunun meydana gelmiş olabileceğini 40 yıldan uzun bir süre önce düşünmüştü. O dönemde aralarında Tokyo Üniversitesi’nden Ken’ichi Nomoto’nun da bulunduğu araştırmacılar böyle bir süpernovanın olabileceğini öne sürmüştü. Böylelikle araştırmacılar böyle bir patlamanın nasıl görüneceğine dair bir teori ortaya koymuştu.

Bazı süpernovalar elektron yakalayan bir süpernova olduklarını gösteren bu özelliklerin bir kısmına sahipti. Fakat SN 2018zd’de özelliklerin 6’sı da görülüyor.

Yeni araştırmaya öncülük eden lisansüstü öğrencisi Daichi Hiramatsu, “‘Bu acayip şey de ne?’ diye sorarak başladık” ifadelerini kullandı.

Sonra SN 2018zd’yi her yönüyle inceledik ve hepsinin elektron yakalama senaryosuyla açıklanabileceğini fark ettik.