SENİM TANAY KARAKUŞ
senim.tanay@milliyet.com.tr
Geceleri şiddetlenen kaşıntı, küçük kırmızı renkli döküntüler… Bunlar; bite benzer, gözle görülmeyen bir parazit türü olan sarcoptes scabei hominis akarının deri altına yerleşmesiyle ortaya çıkan uyuz hastalığı belirtileri. Türkiye’de Kovid-19 pandemisinin yaşanmaya başladığı 2020 yılının mart ayından beri bu şikayetleri yaşayan pek çok kişi, hastanelerde dermatoloji kliniklerinin kapısını çaldı.
Bunun yanı sıra çare arayanlar Google aramalarında da uyuz hastalığı en üst sıralara taşıdı. Evde geçirdiğimiz sürenin arttığı pandemi döneminde uyuz hastalığında yaşanan bu vaka patlamaları hakkında Bezmialem Vakıf Üniversitesi Dekan Yardımcısı ve Dermatoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Özlem Su Küçük’ten bilgi aldık.
‘2.5 KATIN ÜZERİNDE ARTIŞ VAR’
Pandemi sürecinden bu yana uyuz vakalarında nasıl bir artış var? ‘Dirençli uyuz vakalarında patlama oldu’ diyerek daha önce de bu konuda uzmanlar açıklamalarda bulunmuştu. Şu günlerde tablodaki değişim nasıl? Gerçekten tarihte görülmemiş bir boyutta uyuz salgın mı yaşanıyor?
Pandemi sürecinden bu yana uyuz hastalığının görülme oranı anlamlı oranda arttı. Zaten son 5 yıldır uyuz vakalarının ülkemizde giderek attığını gözlemliyorduk. Ancak pandemi nedeniyle uyuz vakalarının daha da arttığını Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji polikliniğine başvuran hasta sayılarını ve uyuz tanısı alan hastaları değerlendirerek ulaştık.
Pandemi öncesi 2019 yılının mart-eylül ayları arasındaki zaman dilimi ile pandemi başlangıcından itibaren 2020 yılı mart-eylül arasındaki zaman dilimini karşılaştırdığımızda uyuz vakalarında 2.5 katın üzerinde artış saptadık.
Literatüre baktığımızda da bizim çalışmamıza benzer şekilde Kovid-19 pandemisinde uyuz salgınına dikkat çeken İspanya’da yapılmış bir çalışmayla da karşılaştık.
Bu çalışmada da insanların eve kapanmasıyla, evde akrabalarla geçirilen zamanın artmasının ve insanların bu dönemde çok zorunlu kalmadıkça hekime başvuramamalarının uyuz salgınında etkili olduğu belirtiliyor.
‘YOĞUN BİR ŞEKİLDE GÖRMEYE DEVAM EDİYORUZ’
Uyuz vakalarını halen poliklinikte bu dönemde de yoğun bir şekilde görmeye devam ediyoruz. Daha önce tarihte buna benzer durumların yaşandığı olmuştur.
KAŞINTI CİDDİYE ALINMAZSA GEÇ KALINIYOR
Özellikle pandemi döneminde böyle bir artışın olmasının sebepleri neler? Üstelik hijyen konusunda daha da hassas olduğumuz bir dönemdeyiz.
Pandemi döneminde karantina nedeniyle ilk olarak kalabalık ailelerde evde akrabalarla uzun zaman geçirilmesi, doğrudan temas ya da paraziti taşıyabilen eşyalar yoluyla ev içi bulaşların artmasına; ikinci olarak kişilerin kaşıntı yakınmalarını pandemi nedeniyle göz ardı etmeleri, polikliniklere ve hekimlere başvurularını ertelemeleri uyuz hastalığında tanı ve tedavi gecikmelerine neden oldu.
KEDİDEN, KÖPEKTEN DEĞİL İNSANDAN BULAŞIYOR
Uyuz nasıl bulaşıyor, farkında olmadan uyuzu bir başkasına taşıyabilir miyiz? Örneğin pek çok kişi uyuzun hep kedilerden, köpeklerden bulaştığını sanıyor.
Fiziksel temas (direkt temas) ile kişiden kişiye çok kolay bulaşan uyuz hastalığı, sanılan aksine kedi ve köpek gibi hayvanlardan insana bulaşmaz. Aynı zamanda hastalık paraziti taşıyabilen eşyalar yoluyla da bulaşabilir.
Özellikle aynı kıyafetleri giyen, aynı yatağı veya aynı havluyu paylaşan kişiler arasında daha kolay yayılan uyuz hastalığı yaş ve cinsiyet ayırt etmeksizin bulaşır.
Vücudumuzda hissettiğimiz hangi kaşıntılar ‘Bu uyuzdur’ dedirtir?
Her kaşıntı tabii ki uyuz belirtisi değildir. Kaşıntının pek çok farklı sebebi vardır. Ancak belirttiğimiz gibi geceleri şiddetlenen kaşıntı, küçük kırmızı renkli döküntüler ve özellikle diğer aile bireylerinde benzer yakınmaların olması uyarıcı belirtilerdir.
20 DAKİKALIK TEMAS BULAŞMASINA YETİYOR
Uyuz teşhisi alan biri hangi noktalara dikkat etmeli, kaç gün sonra iyileşme başlıyor?
Uyuz çok bulaşıcıdır. El ele tutuşma, dans etme gibi uzun süreli deri teması (20 dakikayı aşan temaslar) ve cinsel ilişki ile bulaşabilir. Ayrıca uyuz enfeksiyonu olan biri tarafından kullanılmış olan giyecekler, yatak örtüleri veya havluları paylaşma yoluyla da bulaşabilir. Uyuz çoğunlukla doğrudan fiziksel temas yoluyla geçtiğinden aile bireylerine, arkadaşlara ve eşe kolayca bulaşabilir.
İLAÇ TEDAVİSİNDEN SONRA BİLE KAŞINTI OLABİLİR
Evde bütün giysiler ve eşyalar temizlenmeli. Hastalar tedavi sonrasında iyi bir banyo yapmalı, bütün giysiler, yatak çarşafları, nevresim ve örtüler 60 derecede yıkanıp kızgın ütüyle ütülenmeli. Yıkanamayacak eşyaların ağzı kapalı poşet içinde yaklaşık 1 hafta tutulması önerilir. Uyuzda ilaç tedavisinden yaklaşık 3 hafta sonraya kadar kaşıntı devam edebilir.
‘AYNI EVDE YAŞAYAN HERKES EN AZ 1 KERE İLAÇ KULLANMALI’
Aynı evde yaşayanlardan birinde uyuz ortaya çıktığında diğerleri kendini korumak için neler yapmalı?
Aynı evde yaşayanlar da hiçbir uyuz belirtisi olmasa da en az 1 kür topikal uyuz tedavisini kullanmalarını gerekir. Belirti varsa mutlak 2 kür tedavi almaları gerekir. Bu anlamda şüpheli kaşıntısı olan kişilerin doktora başvurması, doğru ve yeterli tedavinin alınarak yayılmanın önlenmesi açısından çok önemli.
Kovid-19’un belirtileri arasında hem yetişkin hem de çocuklarda kaşıntı, kızarıklık, deride döküntü görülebiliyor. Bunu uyuzdan nasıl ayırt edebiliriz?
Uyuzda gece kaşıntısı ve ailede diğer bireylerde kaşıntı olması tipiktir. Bel ve göbek çevresi, el bileği iç yüzü, parmak araları, kalçalar, koltuk altları, kadınlarda meme bölgesi, erkeklerde genital bölge daha sıklıkla tutulur. Bebeklerde ve yaşlılarda farklı olarak avuç içi ve ayak tabanları, yüz, boyun hatta tüm vücut tutulabilir.
Hastalar en çok gece ve sıcakta artan kaşıntı ve kırmızı renkli döküntüler bazen küçük su dolu kabarcıklar, bazen kirli görünümde tünel dediğimiz çizgi şeklinde yapılar küçük kabuklanmalarla doktora başvurabilir.
Kovid-19 hastalığının başlangıcında ya da hastalık süreci içinde kızarıklık, ürtikere (kurdeşene) benzer, su çiçeği benzeri bazen morumsu renkte döküntüler ortaya çıkabilir. Genellikle Kovid-19 hastalığının diğer belirtilerine eşlik eder, kaşıntılı olmayabilir. Hastalık iyileşince veya hastalık süresi içinde bu döküntüler kaybolur.
‘UYUZ KENDİ KENDİNE İYİLEŞMEZ’
Uyuza yakalanan biri gereken tedaviyi olmazsa neler yaşanır? Uyuzun kendi kendine iyileşme olasılığı var mı?
Uyuz tedavi olmazsa vücutta iltihabi kabuklu yaralar oluşur. Geç tedavi halinde kalıcı , kaşıntılı sertlikler meydana gelir. Ayrıca hastalık tüm aile bireylerine bulaşır.
Uyuz tedavisinde ne tür ilaçlar kullanılıyor? Bu ilaçların içeriğinde neler var?
Çoğunlukla vücut yüzeyine uygulanan, yaşa ve hastanın durumuna göre miktarı değişebilen losyon ve krem (permetrin 8-12 saatlik bir uygulama) şeklinde ilaçlar önerilir. Bunlar doktorun önerdiği kullanım şekli ve kullanım sıklığına (örneğin permetrin için 1 hafta ara ile 2 kür) göre özenle uygulanmalı.
Deri yüzeyine uygulanan ilaçlara yanıt yoksa ağız yolundan alınan ilaç (ivermektin) önerilir. Tedaviye paralel olarak eşyalardaki parazitleri yok etmeye yönelik uygulamalar da önerilir. Bazen kaşıntıyı azaltmak için antialerjik ilaçlar da tedaviye eklenebilir.
