Sivrisinekleri, kan emerek beslenen, yaklaşırken vızıltılı sesleriyle kolayca tanınan, ince uzun bacaklı böceklerdir. Sivrisinekler doğru bilinenin aksine kışın da hangi evrede olursa olsun yaşayabilir. Geceleri sivrisinekler çoğu zaman görünmezler ve yalnızca tipik vızıltılarıyla kendilerini belli ederler. Sadece dişi sivrisinekler yumurta üretebilmek için kan emmek zorundadır ve insanları ısırırlar.
Sivrisinekler bir insanı ısırırken ağzındaki özelleşmiş bir organ olan hortumlarını kullanarak cildi deler ve kan emme sırasında salyalarını cildin içine bırakırlar. İnsan vücudu için yabancı proteinler içeren bu salyaya karşı savunma amaçlı şişlik ve kaşıntıyla sonuçlanan bir reaksiyon meydana gelir.
Bazı kişilerde bu reaksiyon çok hafif seyrederken çoğunda bu reaksiyon yanma-ağrının eşlik ettiği ödemli kızarık şişliklerle daha şiddetli seyredebilir. Sivrisinek ısırığından birkaç dakika sonra kırmızı bir kabarıklık meydana gelir.
Birinci günün sonunda birkaç veya çok sayıda şiddetli kaşıntıya neden olan koyu kırmızı şişlik ortaya çıkabilir. Hatta bazılarının üzerinde su kabarcıkları gelişebilir. Rengi koyulaşanlarda morarmaya benzer bir renk gözlenir.
Sivrisinekler kan taşıdıkları için dünyadaki farklı bölgelere göre çeşitli hastalıkları bulaştırma riski taşır. Seyahat eden kişilerin, seyahat öncesi mutlaka o bölgeye ait endemik hastalıkların güncel bilgileri içeren siteleri (Hastalık Kontrol Merkezi, Dünya Sağlık Örgütü) kontrol etmesi önerilir. Birkaç çalışmada sivrisineğin dolaşımında SARS Cov-2’nin üreyemediği gösterilmiştir. Kan yoluyla bulaşan bir hastalık olmasına rağmen HIV/AIDS de sivrisinek ısırığı ile bulaşmaz.
Kaşıntılı şişlikler çok yaygınsa, evde uygulanan tedavilere yanıt alınamıyorsa, belirtiler ve genel sağlık durumu giderek kötüleşiyorsa, ısırık bölgesindeki kızarıklık sınırı giderek genişliyor ve üzerinde ısı artışı meydana geliyorsa kişi mikrop kapmış olabilir. Bu durumda mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerekmektedir.
Sivrisinek ısırıklarının tedavisi hakkında öneriler
Sivrisinek ısırığından etkilenen bölge sabunlu suyla yıkanıp durulanır. Soğuk suya batırılmış havluyla kompres yapılır. Karbonatlı su uygulaması kaşıntıyı hafifletebilir. Antihistaminik içeren bazı reçetesiz kremler uygulama etiketine bakarak kullanılabilir.
Sivrisinek ısırıklarından korunmak için neler yapılmalı?
Çevre Koruma Ajansı (EPA) tescilli etiketi olan böcek-sinek kovucular uygulayabilirsiniz. Böcek kovucular cilde uygulanabildiği gibi iç-dış mekânlarda kullanılan mekânsal kovucular da tercih edilebilir (difüzörler, elektrikli bobinler vs.). Cilde sürülen sinek kovucuların içinde yer alan EPA onaylı bazı ürünler; kedi nanesi yağı, Sitronella yağı, limon okaliptus yağı, picaridin/Icaridindir.
Güneş koruyucu sürülecekse, cilde önce güneş koruyucu sonra sinek kovucu kullanılmalıdır. Sinek kovucuların uygulama sıklığı ambalajlarının üzerinde belirtilir (sivrisinekler için 4 saatte 1 gibi). Sinek kovucuyu cildinize kıyafet altından uygulamayın. Göz ve ağız çevresine uygulamayın, kulak çevresine ise az miktarda sürün. Yüze asla direkt uygulama yapmayın. Önce ellerinize sürüp, ellerinizle yüzünüze yedirin. Hiçbir zaman bütünlüğü bozulmuş (yara, kesik, sıyrık v.b.) cilde uygulama yapmayın. Kapalı ve havalandırmanın kısıtlı olduğu alanlarda püskürtme yapmayın. Püskürterek uygularken ürünü kesinlikle solumayın. Gıdaların yakınında uygulama yapmayın.
Çocuklara sinek kovucu sprey uygularken dikkat edilmesi gereken bazı kurallar vardır. Çocuklar ellerini ağızlarına ve gözlerine sık götürdüklerinden ürünün etiketinde çocuklara uygulanabilir olduğu yazmalı ve EPA onaylı olmalı. 3 yaşın altındaki çocuklara bazı Limon okaliptüs yağı çeşitleri kullanılmamalıdır. DEET’nin (N,N-dietil-m-toluamid) maddesi) toksik olduğu belirtilmekle beraber bazı ürünlerde onayı vardır ve dikkat edilmelidir. Dış mekândan dönüldükten sonra mutlaka kıyafetler ve cilt arındırılmalıdır. Etiketinde belirtilmediği sürece insan için üretilmiş ürünler hayvanlara uygulanmamalıdır. Fiziksel aktivite/terleme, suya maruz kalma, hava sıcaklığı ile kovucuların etkinlikleri azalabilir.
Bazen ince kıyafetlerin üzerinden de sivrisinekler cildi ısırabilir. Bu nedenle permetrinle kaplanmış cibinlikler ve kıyafetler kullanın. Cibinliklerin WHOPES onaylı olmasına dikkat edin. Yıkanan veya güneş ışığına maruz bırakılan cibinliklerdeki permetrinin koruyuculuğu kaybolur.
